Mô Tả Dược Liệu

Tên gọi, danh pháp

Đước hay trang, vẹt, đước bợp, đước xanh, sú, có tên khoa học Rhizophora apiculata Blume. Đây là một loài thực vật trong họ Rhizophoraceae.

Đặc điểm tự nhiên

Đây là loại cây to, cao 10 – 20m, có rất nhiều rễ chống dài, trên rễ có các lỗ bì, cành sần sùi không thẳng. Lá mọc đối có hình mác, dài 7 – 13cm, rộng 4 – 6cm, gốc hình nêm, đầu gần tròn hoặc tù, gân chính lõm ở mặt trên, hằn rõ ở mặt dưới và có những chấm đen nhỏ, cuống lá mập, dài 1 – 3 cm, lá kèm sớm rụng.

Cụm hoa mọc thành xim nhiều nhánh ở kẽ lá, lá bắc hình tam giác. Hoa màu vàng có 2 lá bắc con kèm theo, dài và tràng dày có 4 phiến, hình mác, ở mép nhị 8 có lông, 4 cái trên tràng, 4 cái trên đài, bầu nửa hạ, 2 ô.

Quả hình trứng dài, đài tồn tại, đầu kéo dài, chứa 1 hạt, màu nâu lục nhạt.

Mùa hoa quả: Tháng 10 đến 12.

Phân bố, thu hái, chế biến

Chi Rhizophora L tại Việt Nam có 3 loài đều là những cây gỗ quan trọng trong nhóm thực vật rừng ngập mặn ven biển. Cây được phân bố ở vùng bờ biển những nước nhiệt đới như Trung Quốc (đảo Hải Nam), Campuchia, Đài Loan, Thái Lan, Pakistan, Malaysia, Ấn Độ, Philippin, ở biển Đông Phi, Indonesia, Bắc Australia, Ceisel, đảo Morris và Mangas. Ở Việt Nam, đước được phân bố ở hầu hết các tỉnh dọc bờ biển từ Quảng Ninh đến Kiên Giang và đảo Phú Quốc.

Cây này thường mọc trên đất nhão hoặc mới hình thành ở vùng cửa sông. Loại đất nhão này là đất phù sa, do nước sông từ đất liền hình thành rồi do thực vật ven biển bồi đắp. Để duy trì sự sống trên đất phù sa thường bị ngập do thủy triều, rừng ngập mặn (và một số loài thực vật khác ở đây) đước có bộ rễ đặc biệt phát triển có khả năng chống chịu.

Cây sinh trưởng mạnh trong mùa mưa ẩm, khoảng 2 năm tuổi thì bắt đầu cho trái đầu tiên. Trái đước dài, hình trụ, khi già rơi thẳng xuống bùn, nhanh chóng bén rễ và nảy mầm. Đây cũng là một dạng rừng ngập mặn thích nghi cao, có thể tồn tại và phát triển trong điều kiện thủy triều.

Cùng với nhiều loài thực vật khác ở ven biển, rừng ngập mặn tạo nên một hệ sinh thái đặc biệt gọi là hệ sinh thái rừng ngập mặn nhiệt đới (RNM). Do hệ thực vật ở đây phát triển, lớp bùn dần sinh sôi, bồi đắp và mở rộng ra biển.

Quá trình này được coi là hình ảnh ban đầu sống động của các động vật nguyên sinh để tạo ra các thảm thực vật nhiệt đới bền vững khác trong tương lai. Ngoài ra, rừng ngập mặn là nơi sinh sống của nhiều loại tôm, cua, cá, bò sát, chim và động vật có vú (khỉ). Tuy nhiên, gần đây, một số rừng ngập mặn ở phía nam đã bị phá hủy để tạo ra các khu vực nuôi trồng thủy sản. Bảo tồn và trồng lại rừng ngập mặn Việt Nam là một ưu tiên ngắn hạn và dài hạn.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng của đước là rễ, vỏ thân và lá.