Mô Tả Dược Liệu

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Tế tân.

Tên khác: Hoa tế tân; Tế thảo; Tiểu tân; Kim bồn thảo; Độc diệp thảo.

Tên khoa học: Asarum sieboldii.

Đặc điểm tự nhiên

Tế tân (Radix Asari) là một loại cây trưởng thành nhỏ cao khoảng 12-24 cm.

Thân rễ ngầm bò ngang, thân rễ phân nhánh ở ngọn. Có nhiều rễ, thường mọc sát nhau ở các đốt, dài 10-20cm, đường kính 1mm. Quan sát thấy mặt ngoài của rễ có màu xám vàng, nhẵn và có nếp nhăn dọc theo mép. Khi vò bằng tay, loại củ này sẽ tỏa ra mùi thơm phức.

Lá mọc từ gốc gồm 2-3 lá, thân dài 5-18 cm, thường nhẵn hoặc hơi có lông, ở đỉnh có rãnh dọc. Lá thường bị gãy, toàn bộ lá hình tim hoặc hình thận, mép hoàn, đầu nhọn, dài 4-10 cm, rộng 6-2 cm. Mặt dưới có nhiều lông mịn mảnh, mặt trên màu lục nhạt. Lá sớm rụng và mọc từ thân rễ nằm dưới đất.

Tế tân thường mọc đơn lẻ từ gốc trở lên, có cuống dài 3-5 cm. Bao hoa chỉ có một vòng màu nâu hoặc đỏ với đầu nhọn. Phần trên của hoa là 3 cánh hoa hình bầu dục, rộng khoảng 10mm và dài 10mm. Hoa hình chuông, màu tím sẫm, rũ xuống nhiều. Các thùy của bao hoa cong về phía gốc, và phần lớn chúng bị nén lại, cọ xát vào ống bao hoa.

Quả nang, hình cầu. Nó có vị cay tê tê đầu lưỡi.

Phân bố, thu hái, chế biến

Tế Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc. Cây phân bố nhiều ở các tỉnh: Chiết Giang, Hồ Bắc, Tứ Xuyên, Cát Lâm, Hắc Long Giang, An Huy, Thiểm Tây, Liêu Ninh, Giang Tây, Cam Túc.

Nhìn chung, đây là loại cây ưa ẩm, nhiều bóng râm, đất nhiều mùn. Nó thường mọc ở những khu vườn râm mát.

Thu hoạch vào cuối mùa hè, đầu mùa thu, tháng 5-6.

Người ta đào cả cây rồi đem phơi trong bóng râm. Tránh để dưới ánh nắng trực tiếp vì có thể làm phá hủy tinh dầu trong thuốc.

Y học Trung Quốc nói: Cắt bỏ đầu cuống, vo gạo với nước qua đêm, phơi khô để sử dụng sau.

Theo kinh nghiệm Việt Nam: Rửa sạch, cắt khúc ngắn 2-3cm, phơi trong bóng râm, không ngâm nước. Bạn có thể xay nhỏ và ngâm với rượu trắng để xoa bóp hoặc chấm vào chỗ đau răng.

Bảo quản nơi khô ráo thoáng mát tránh ẩm ướt.

Bộ phận sử dụng

Rễ hoặc toàn cây. Rễ mọc thành bó, dài 10-20cm, bên ngoài màu nâu nhạt, bên trong màu trắng, có mùi thơm và vị cay được ưa chuộng.